Διαστημικά θαύματα ΙΙΙ: Γαλαξίες (part deux)

Συνεχίζουμε την ξενάγηση γαλαξιών,
όσοι πιστοί, ξαναδέστε τη ζώνη σας και πάμε!




Στα προηγούμενα, σταθήκαμε στο ειδύλλιο του Γαλαξία μας με αυτόν της Ανδρομέδας, και είδαμε τα ενδότερα του πρώτου.


Αρκετά όμως παινέψαμε το σπίτι μας, ας πάμε τώρα και στην παρακάτω γειτονιά:

Centaurus-A, στον αστερισμό του - ποιού άλλου;- του Κενταύρου. Στο κέντρο του έχει μία μαύρη τρύπα τεραστίων διαστάσεων, με μάζα 55 φορές τη μάζα του Ήλιου μας (καλά, δε συγκρίνεται με τη δική μας, αλλά λέμε τώρα). Βλέπουμε ότι πετάει καπνούς από τα νεύρα του...Ε, όχι, στοπ, βασικά είναι πίδακες σωματιδίων που πετάγονται καθώς η ύλη πλησιάζει την μαύρη τρύπα, οι οποίοι εκπέμπουν ραδιοκύματα.

Στην εικόνα αυτή έχουν συνδυαστεί δεδομένα από το ορατό φάσμα, το υπέρυθρο (πορτοκαλί μέρη) και των ακτίνων Χ (μπλε μέρη).

Credit: ESO/WFI (visible); MPIfR/ESO/APEX/A.Weiss et al. (microwave); NASA/CXC/CfA/R.Kraft et al. (X-ray)

 

Μην τον μπερδέψετε με το Α Κενταύρου -  αυτό είναι αστέρι, στον ίδιο αστερισμό βεβαίως, και είναι το κοντινότερο άστρο στη Γη. Το μνημονεύουμε συχνά, ε; Λέμε "καλά, αυτός μ΄έστειλε στο Α Κενταύρου" - όταν θέλουμε να είμαστε πιο ιντελεκτουέλ και να μην πούμε το τρε μπανάλ "στου διαόλου τη μάνα". Το πρώτο έχει και μια εσάνς από Σέλντον του Bing Bang, και εμπίπτει στην κατηγορία εκφράσεων "θα το κάνω στο ντε τε" και "σε ένα νανοσεκόντ".
(Βασικά, για όποιον ενδιαφέρεται, το κοντινότερο άστρο στη Γη είναι ο Proxima Centauri...Διότι ο Α Κενταύρου είναι ένα σύστημα 3 αστέρων, που στο γυμνό μάτι φαίνονται σαν ένα: αποτελείται από τον A Kενταύρου, τον Β Κενταύρου, και τον C Κενταύρου. Ο τελευταίος είναι και ο κοντινότερος στη Γη, γι΄αυτό και λέγεται Proxima, που στα λατινικά σημαίνει Εγγύτατος.
Στον δε Β Κενταύρου, το 2012 ανακαλύφθηκε πλανήτης, ο οποίος έτσι γίνεται ο πιο κοντινός πλανήτης στη Γη, εκτός του ηλιακού μας συστήματος. Ο γείτονάς μας αυτός έχει μάζα ίση με τη Γη, μακρινό μας ξαδερφάκι δηλαδή, μα επειδή βρίσκεται πολύ κοντά στον δικό του Ήλιο - εν προκειμένω, το Β Κενταύρου είναι ο δικός του ήλιος - ο καημένος τσουρουφλίζεται ολημερίς στους 1.500 °C. Μην ακούσω λοιπόν τίποτα γκρίνιες "αχ ωχ, δε γουστάρω ρε φίλε να έρθει το καλοκαίρι, θα έχει καύσωνες" και τέτοια, βλέπετε ότι υπάρχουν και χειρότερα. Ντάξει; Κλείνει η  παρένθεση).

Θα έλεγα κι άλλα για αυτόν τον γαλαξία καθώς ανήκει στους αγαπημένους μου, αλλά πάμε παρακάτω:

Γαλαξίας Σομπρέρο, στον αστερισμό της Παρθένου. Ένας χαλαρός Μεξικάνος που περιφέρεται στις παρυφές του διαστήματος.

Άλλος ένας ιδιό-μορφος και μαζί πανέ-μορφος περιπατητής, που κάνει τις βόλτες του στον αστερισμό του Ιπτάμενου Ιχθύος.

Και τώρα περνάμε σε μουσική δωματίου: Stephan's Quintet, Κουϊντέτο του Στεφάν. 

Το κοντσέρτο δίνεται κάθε μέρα στον αστερισμό του Πήγασου, του φτερωτού μυθολογικού αλόγου. 

Η φωτογραφία συντέθηκε από τα δεδομένα του Hubble και του Subaru Telescope στην κορυφή του ιερού βουνού-ηφαιστείου Μάουνα Κέα της Χαβάης, στα 4.200 μέτρα, όπου ένας αρχαίος νόμος επέτρεπε μόνο στους υψηλόβαθμους αρχηγούς των φυλών να επισκεφθούν τη κορυφή του.Τώρα πια με τους Θεούς συνομιλούν και τα εκεί τηλεσκόπια, καθώς η κορυφή του Μάουνα Κέα είναι μία από τις καλύτερες τοποθεσίες στον κόσμο για αστρονομικές παρατηρήσεις).

Subaru Telescope (NAOJ), Hubble Legacy Archive, R. Gendler

Εδώ, μισό λεπτό να λύσουμε την παρεξήγηση. (Ποιά παρεξήγηση, θα μου πείτε, παίζει εδώ παρεξήγηση; Αμ τι νομίσατε, παίζει. Εμ τι, μόνο στη Γη θα παρεξηγούμαστε ολημερίς κι ολονυχτίς μεταξύ μας ολητηνώρα-αχ-δεμπορώ σταματήστε-τη-γη-να-κατέβω;).
Τη λύνουμε λοιπόν: οι γαλαξίες που αλληλεπιδρούν και πάνε να αλληλομπλεχτούν, είναι μόνο οι τέσσερεις σε διαγώνιο, που έχουν πιο κιτρινωπούς πυρήνες (οι δύο μάλιστα από αυτούς συγχωνεύονται γρήγορα, και φαίνονται σαν ένας γαλαξίας με δύο πυρήνες).
Βλέπουμε τις παραμορφώσεις που υφίστανται, και τις ουρές και τους βρόγχους που σχηματίζονται από τις τεράστιες βαρυτικές-παλιρροϊκές δυνάμεις που ασκούνται πάνω τους. Έτσι, οι πλανήτες που - μαθηματικά σίγουρο - θα υπάρχουν εκεί και που θα περιστρέφονται γύρω από άστρα αυτών των γαλαξιών, ίσως και να βιώνουν καθημερινά τεράστια παλιρροϊκά κύματα-τσουνάμι!
Δύσκολο το ψάρεμα με τέτοιες συνθήκες... Ίσως όμως και όχι: οι θάλασσές τους (που, ποιός ξέρει από τι ενώσεις θα αποτελούνται) μπορεί να είναι κάλμα και μπουνάτσα, διότι, από όσα γνωρίζουμε, τα άστρα κατά τη σύγκρουση γαλαξιών (ακόμα και κατά τον "γαλαξιακό κανιβαλισμό", όπου ο μεγαλύτερος γαλαξίας "ρουφάει" και εγκολπώνει μέσα του τον μικρότερο), δεν επηρεάζονται τόσο.   Διότι, ενώ η  σύγκρουση δυο γαλαξιών μακροσκοπικά είναι κολοσσιαία, η πιθανότητα σύγκρουσης των άστρων τους είναι ελάχιστη, δεδομένου ότι η απόσταση μεταξύ των άστρων ενός γαλαξία είναι τεράστια. Επομένως, κατά τη σύγκρουση δύο γαλαξιών, ούτε τα ηλιακά τους συστήματα παίζει να αναταραχθούν πολύ, ούτε και οι πλανήτες που ανήκουν σε αυτά...

Τώρα, ο κάτω κεντρικός "μπλεδίζων" γαλαξίας, αυτός είναι απατεώνας! Δεν παίζει κανένα όργανο στο Κουϊντέτο, που γίνεται έτσι στην πραγματικότητα, Κουαρτέτο. Μας την έσκασε! Αυτός βρίσκεται 40 εκατομμύρια έτη φωτός μπροστά από αυτούς τους τέσσερεις, μα στην δική μας ευθεία όρασης φαίνεται έτσι όπως στην εικόνα, και τον θεωρούμε μέλος της ορχήστρας. Να δω τι θα γινόταν αν κάνανε τέτοιο λάθος στο Μέγαρο Μουσικής ("τα λεφτά μας πίσω", κι έτσι).

Kαι γιατί "του Στεφάν"; Ήταν ο μαέστρος, ή το πρώτο βιολί;
Εχμ, όχι. Στην αστρονομία είθισται να ονομάζουμε ενίοτε τα αντικείμενα από αυτόν που τα πρωτοανακάλυψε. Εδώ, από τον αστρονόμο Édouard Stephan. Περιέργως πως, συχνά τέτοια δεδομένα συνδυάζονται σε μια ονομασία που ηχεί όμορφα. Υποπτεύομαι πως οι αστρονόμοι, βαθιά μέσα τους, είναι ποιητές.

Stephan's Quintet: εδώ τα "δίδυμα", οι δύο γαλαξίες που οδεύουν προς την ένωση. Σαν να βλέπω χαμογελάκι...;;  (Hubble Space Telescope)

Και από το Κουϊντέτο (και καλά) του Στεφάν, πάμε στο Σεξτέτο του Σέυφερτ: Seyfert's Sextet, στον αστερισμό του Όφεως. 

Κι αυτό ντεμέκ είναι, το βρήκατε -  σας υποψίασα παραπάνω, εεε; Ο μικρούλης στρογγυλούλης γαλαξίας δεν ανήκει στο γκρουπ, βρίσκεται πολύ πίσω, στα βαθύτατα άκρα του σύμπαντος. Και το πάνω αριστερά κομμάτι δεν είναι γαλαξίας (άλλο αν έτσι φαίνεται σε μερικά τηλεσκόπια, με αποτέλεσμα το σύνολο να φαίνεται σαν έξι γαλαξίες μαζί). Είναι απλά μία ουρά άστρων που φεύγει απο τον φωτεινό άνω αριστερά γαλαξία κι απομακρύνεται από αυτόν λόγω παλιρροϊκών δυνάμεων.
Οι τέσσερεις "νόμιμοι" γαλαξίες που παίζουν τελικά εδώ, έχουν εμπλακεί σε έναν εναγκαλισμό που τους φέρνει κοντά, και σε κάποια δισεκατομμύρια χρόνια θα γίνουν ένας. 

Credit: Hubble Legacy Archive, NASA, ESA; Processing: Judy Schmidt

Και πάμε τώρα σε μία από τις μεγάλες μου αδυναμίες:

 

Markarian's chain, Αλυσίδα του Μαρκάριαν, στον αστερισμό της Παρθένου. 

Εδώ βρίσκεται ένα τεράστιο σμήνος γαλαξιών, το σμήνος της Παρθένου (Virgo Cluster), το οποίο έχω αναφέρει αλλού. Η Αλυσίδα αυτή βρίσκεται στην καρδιά του σμήνους, και μοιάζει  σαν κολιέ μαργαριταριών που απλώνεται, και καταλήγει σε...αυτό που λέω εγώ "Φάτσα", στα δεξιά.

By Packbj (Own work) [CC BY-SA 3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)], via Wikimedia Commons

Τώρα, το ότι λέμε "δεξιά" κι "αριστερά", ε, χάριν δικής μας ευκολίας το κάνουμε. Στο διάστημα δεν υπάρχει ούτε "πάνω", ούτε "κάτω", ούτε "δεξιά", ούτε "αριστερά".

Όρεξη λοιπόν να έχει κανείς, για να δει ένα κάρο γαλαξίες εκεί μέσα. Εμένα αγαπημένα μου είναι τα "Μάτια": http://cs.astronomy.com/asy/m/galaxies/488020.aspx

Ε, σήμερα ας το λήξω κάπου εδώ.

Κι επειδή κατάλαβα ότι λέω πολλά και σας παραζάλισα, στα επόμενα αστρονομικά ταξίδια δε θα μιλάω...Ή, τουλάχιστον, όχι τόσο πολύ!   ;)