Into the Void (II)

Τι είναι η κατάθλιψη;

Είναι τόσα πολλά, που δε μπαίνουν σε λόγια.
Μια ζωή χωρίς νόημα, χωρίς χαρά, όπου όλα είναι μάταια, όπου κι εμείς οι ίδιοι αισθανόμαστε μάταιοι, ανεπαρκείς. Μια ζωή στην οποία νομίζουμε πως τα κάναμε όλα λάθος, πως τα πήραμε όλα λάθος. Μια μουτζούρα, αντί γι΄αυτό που θα μπορούσε να’ναι μια καλογραμμένη πρόταση - μια καλογραμμένη ζωή.

Μια ζωή γκρίζα και μουντή σαν περίχωρα βιομηχανικής ζώνης, μια ζωή στην οποία ηχούν οι σειρήνες που βάζουν τα ρομπότ στη σειρά κάθε πρωί : «πήγαινε σχολείο- πάρε το πτυχίο σου-πήγαινε στρατό- πήγαινε στη δουλειά-παντρέψου-κάνε παιδιά-και τώρα ψόφα». Μια ζωή παράλογη, που δεν αντέχεται, μια ζωή στην οποία δεν έχει διαφορά εάν βρισκόμαστε μέσα της εμείς ή όχι.

Μια ζωή τόσο αβάσταχτη, που δεν πάει άλλο. 
Ε; Κάπως έτσι δεν είναι;

Μα είναι και κάτι άλλο.
Κάτι που ποτέ δε θα φανταζόμασταν.

 Στην καθημερινή ζωή, αυτή που μας έμαθαν, αυτή που βλέπουμε απ΄τις τηλεοράσεις, ποτέ το σκουπίδι δεν απέκτησε αξία. Πάντα το πετούσαμε στο καλάθι, μην θέλοντας καν να το ξανακοιτάξουμε. Έτσι και το κακό και το δυσάρεστο, κι αυτό που μας πονά: τα θεωρούμε αχρείαστα, ανώφελα, σκουπίδια...κι όταν τα νιώθουμε όλα αυτά να κυριαρχούν μέσα μας και να καταλαμβάνουν τον εσωτερικό μας χώρο, τότε, ω ναι, κάτι πρέπει να πηγαίνει πολύ στραβά με μας.

Αλλά τα παραμύθια, μια φορά κι έναν καιρό, είχαν άλλη γνώμη:

Στα παραμύθια, το απόρριμμα και το σκουπίδι γίνονται ο θησαυρός.

Ο καμπούρης νάνος έχει τον θησαυρό. Ή το κακό θεριό, ο δράκοντας.
Ο σιχαμένος βάτραχος είναι ο όμορφος μαγεμένος πρίγκηπας.
Κι η κοιμισμένη βασιλοπούλα δεν είναι πεθαμένη, αλλά την έχουν μαγέψει.

Τι χρειάζεται για να αλλάξουν όλα αυτά; Τι χρειάζεται ώστε να πάρει ο ιππότης το θησαυρό από τον δράκοντα, να γίνει ο βάτραχος ξανά πρίγκηπας, και να ξυπνήσει η βασιλοπούλα;

Χρειάζεται κάποιος να τα δει όλα αυτά και να τα αντιμετωπίσει.

Χρειάζεται να παλέψει ο ιππότης με το δράκο. Ναι, δεν ξέρει αν θα τον φάει ο δράκος ή όχι, αλλά αν δεν παλέψει, δε θα πάρει ποτέ τον θησαυρό. Θα κάτσει μια ζωή, ναι μεν ασφαλής, αλλά στα μετρημένα του και στα λίγα του, και θα αναμασά το τι θα γινόταν αν κάποτε, τότε, είχε τολμήσει… Και θα τον τρώνε τα φαρμάκια.

Χρειάζεται να φιλήσει η βασιλοπούλα τον βάτραχο. Μπλιάξ και χάλια! Τι, αυτόν τον αηδία; Ναι, αλλά αν δεν το κάνει, δε θα ξέρει ποτέ ότι έχασε έναν πρίγκηπα, ίσως και το ταίρι της ζωής της.

Χρειάζεται να ξυπνήσει ο πρίγκηπας τη βασιλοπούλα. Αν την προσπερνούσε για πεθαμένη κι έλεγε «ε, τι νόημα έχει;» και πήγαινε παρακάτω, θα έχανε κι αυτός το ταίρι της ζωής του.

"Η Κοιμώμενη Πριγκίπισσα", Viktor Vasnetsov

Έτσι κι εμείς, χρειάζεται να δούμε τον πόνο μας. Να δούμε την οδύνη μας.

Εμείς είμαστε ο ιππότης που παλεύει για το θησαυρό και κινδυνεύουμε ανά πάσα στιγμή να πέσουμε στο στόμα του δράκου.

Εμείς είμαστε ο βάτραχος, ο άσκημος κι ο μπλιαξ. Που δεν κάναμε το ένα, το άλλο, που είμαστε ανεπαρκείς, διαφορετικοί, λάθος και παράταιροι.

Εμείς είμαστε η βασιλοπούλα: αιώνια κοιμώμενοι, μιας και η ζωή πονάει συχνά, και δεν μας έμαθαν επαρκώς το να βγαίνουμε εκεί έξω και να την αντιμετωπίζουμε. Κι έτσι κοιμόμαστε έναν ύπνο που μοιάζει με θάνατο, έναν ύπνο που είναι ίδιος σαν θάνατος και πονάει σαν θάνατος: τον ύπνο της κατάθλιψης.

Αλλά υπάρχει και μια επιλoγή.

Είναι η επιλογή η αδιανόητη, αλλά είναι εκείνη που δουλεύει:

Μπορούμε να παλέψουμε με τον δράκο. Θα μου πεις, τρελή είσαι; Ναι, είναι ρίσκο. Ναι, δεν ξέρουμε την έκβαση. Και οι κίνδυνοι, και το ένα και το άλλο… Αλλά κι αυτοί που έμειναν πίσω και δεν πάλεψαν, πείτε μου τι έζησαν. Τι ζωή. Τι διαφορά έχει η δική τους η μουντή ζωή, από αυτή τη μουντάδα και την έλλειψη νοήματος που μας κυκλώνει τώρα. Τι διαφορά έχει η ζωή τους απ’ το θάνατο. Έζησαν σίγουροι και προφυλαγμένοι, για να πεθάνουν πολύ πριν την ληξιαρχική πράξη θανάτου τους…

Κι η ζωή μας είναι ο θησαυρός: αυτός που κερδίζουμε από τον δράκο δίνοντας την άξια μάχη.

Κι η ζωή μας, είναι κι ο βάτραχος: αυτός που πριν έμοιαζε σίχαμα, και τώρα μεταμορφώνεται σε πρίγκηπα. Επειδή δεν τον απορρίψαμε, δεν τον πετάξαμε στο καλάθι των αχρήστων, αλλά γυρίσαμε και τον κοιτάξαμε και – το αδιανόητο! - τον φιλήσαμε. Αποδεχτήκαμε τη ζωή μας, με όλη της τη μαυρίλα, την πίκρα, τον πόνο, την βαρεμάρα, την έλλειψη νοήματος. Αποδεχτήκαμε τα ελαττώματά μας, ή αυτά που νομίζουμε ως ελαττώματά μας. Αποδεχτήκαμε τον εαυτό μας – το «όμορφο» και το «άσκημο» κομμάτι του. Και το μαύρο έλαμψε και αποκάλυψε από κάτω όλα τα θαυμαστά που σκέπαζε.

Κι η ζωή μας, είναι η βασιλοπούλα: αυτή που γύρισε από τον κάτω κόσμο. Αυτή που ξανακυλάει μέσα μας, η ενέργεια που μας αναζωογονεί, η ανάσα που παίρνουμε ξανά – ελεύθεροι! Ξυπνητοί! Η ζωή που ξανακερδήθηκε, που αναδύθηκε απ΄τις στάχτες.

  

Η κατάθλιψη είναι ένα μήνυμα: ο πόνος που κουβαλάει, μας λέει ότι  η ζωή, έτσι όπως μας την έχουν μάθει, δεν μας αρκεί. Ότι πνιγόμαστε μέσα στα στεγανά της, που θέλουν να μας φορέσουν με το ζόρι. Υποφέρουμε, μέσα σ’ αυτά τα μέτρα που όρισαν κάποιοι άλλοι.

Κι όταν ακούσουμε αυτό το μήνυμα, έχουμε δύο επιλογές:

-  Ή να γυρίσουμε πλευρό και να κάνουμε ότι δεν ακούσαμε, να συμβιβαστούμε.
Εξάλλου έτσι κάνουν πολλοί, άρα δεν θα΄μαστε οι μόνοι σ΄αυτό το δρόμο, θα έχουμε συνοδοιπόρους - ε, κι αυτό είναι μια παρηγοριά…
(Μα όσοι νομίζουν ότι έτσι απαλλάσσονται από τον πόνο και το βάρος, τους έχω νέα: η κατάθλιψη των όσων δεν τολμήσαμε, έρχεται και μας χτυπά αργότερα στη ζωή, βίαια, στη μέση ηλικία και μετά).  Ναι, θα έχουν συνοδοιπόρους, φυσικά! Αλλά έχετε αναρωτηθεί γιατί είναι η ασθένεια του αιώνα; Μήπως, γιατί ανάμεσα σ’ όλα τα άλλα, οι περισσότεροι δίναμε σημασία στον κομφορμισμό, στο τι θα πει ο κόσμος, στο να έχουμε μια εικόνα την οποία συντηρούμε με τόσο κόπο, στο ότι «έτσι είναι τα πράγματα και δεν μπορώ εγώ να τα αλλάξω», στο «ας κάνω ότι μου λένε γιατί εγώ δεν ξέρω καλύτερα»….;

-   Ή να δώσουμε τη μάχη. Να βρούμε εμείς τα δικά μας μέτρα.
Που θα πει, να βαδίσουμε τον δρόμο μας μόνοι και μόνες, γιατί δεν ταιριάζει με τα στεγανά. Που θα πει, να αναλάβουμε την ευθύνη της πορείας μας.
Με ρίσκο, με αμφιβολία, με φόβο, με πόνο, με θλίψη.
Αλλά με γενναιότητα. Γιατί όποιος κι όποια προχωρά, παρόλο τον πόνο,  την αμφιβολία, την αγωνία και το μαρτύριο, είναι γενναίος και γενναία. Κι όποιος μάχεται, έχει την πιθανότητα να κερδίσει τα πάντα.

Καμμία μάχη δεν εγγυάται απ΄την αρχή την έκβασή της. Τίποτα στη ζωή δεν έρχεται με συμβόλαιο. Αυτή είναι η φύση της ζωής, η φρίκη της και η ωραιότητά της. Τίποτα δεν μας εξασφαλίζει σιγουριά. Η μόνη σιγουριά είναι αυτή που έρχεται από μέσα μας, όταν ανακαλύψουμε τις βαθιές προσωπικές μας αλήθειες, αυτές για τις οποίες αξίζει να ζήσουμε και να παλέψουμε, αυτές για τις οποίες αξίζει να κινήσουμε γη και ουρανό.

Κι ένα μυστικό: όπως λέει ο Aldo Carotenuto, «σ’ όλα τα παραμύθια, υπάρχει το μήνυμα που λέει ότι η βοήθεια πηγαίνει σ΄εκείνον που αγωνίζεται. Κι όντως. Μόνο όταν πάρουμε την απόφαση να αντιμετωπίσουμε τον κίνδυνο, και μάλιστα την στιγμή που όλα δείχνουν να έχουν χαθεί, τότε απλώνεται το χέρι που θέλει να μας βοηθήσει. Εκεί που πλέον νιώθουμε ηττημένοι, σπεύδουν σε βοήθεια. Πότε εμφανίζεται αυτός o “από μηχανής θεός», πότε μας διασώζουν; Όταν βρισκόμαστε στο πεδίο της μάχης, ποτέ νωρίτερα».

Κι εδώ αφήνω τον Aldo Carotenuto να μιλήσει κι άλλο, μιας και ξέρει πολλά για την κατάθλιψη, αλλά και την ψυχή γενικότερα:

«(Η κατάθλιψη…) στην πραγματικότητα είναι ένας σταθμός απαραίτητος για την  ανάπτυξη, γιατί περιέχει ένα πολύ σημαντικό μήνυμα. Πιο συγκεκριμένα, μας οδηγεί στο πρόσφορο έδαφος που βρίσκεται μέσα στην ψυχή όλων μας και μπορεί να μας βοηθήσει να βρούμε την απαιτούμενη ενέργεια για να βγούμε στο φως. Ο Freud και ο Jung πέρασαν περιόδους έντονης κατάθλιψης και έμειναν για χρόνια στην απόλυτη σιωπή, αλλά και ο Νεύτωνας βυθίστηκε σε βαριά μελαγχολία θανάτου πριν ξαναγυρίσει στη ζωή. Το ενδεχόμενο να ζήσουμε τέτοιες στιγμές, μας αναστατώνει, μας τρομάζει η ιδέα του σκότους και της στασιμότητας. Μέσα στην θλίψη και την απόγνωση, πολλές φορές συμβαίνει να σκεφτόμαστε πως όλα τελείωσαν και πως πρέπει να βάλουμε, όντως, ένα τέλος. […] Με ποιόν τρόπο θα αντιμετωπίσουμε το σκότος; Το μυστικό είναι ένα. Αφού μετά το Χειμώνα έρχεται η Άνοιξη, πρέπει να μάθουμε να την περιμένουμε. Πόσοι όμως μπορεί να περιμένουν την Άνοιξη, να ελπίζουν παρά τον δριμύ χειμώνα; […] Οι πιο χρήσιμες στιγμές, αυτές που στην ουσία μας βοηθούν να ανακτήσουμε τις δυνάμεις μας, είναι οι στιγμές που νιώθουμε φυλακισμενοι στο σκοτάδι. Ζούμε σ΄έναν πολιτισμό που καθημερινά μας βομβαρδίζει με αξίες παράλογες κι αντίθετες προς την εσωτερική μας πραγματικότητα. Ο εσωτερικός μας κόσμος δεν βρίσκει, λοιπόν, ζωτικό χώρο για να εκφραστεί. […] Η ψυχολογική μεταμόρφωση συντελείται μετά από μια φάση βαθιάς κατάθλιψης που βάζει τον άνθρωπο να δουλέψει με τον εαυτό του και να ξαναγεννηθεί. Αυτή η ψυχική κατάσταση ισοδυναμεί με πραγματικό εσωτερικό θάνατο, κι αυτός ούτε περιγράφεται ούτε κατανοείται, παρά μόνον βιώνεται. Πώς είναι δυνατόν όμως ένας μεγάλος πόνος να εμπλουτίζει την ψυχή μας; Κι όμως, ο πόνος οδηγεί στη γνώση, διότι σ΄αυτή την κατάσταση το άτομο μπορεί και παράγει σκέψεις, ιδέες που μπορούν να φέρουν επανάσταση στη ζωή του. Σαν από τα μύχια της ψυχής του να αναδύονται εικόνες, ιδέες, σκέψεις, συναισθήματα, που ξαφνικά το φέρουν σε επαφή με άγνωστες και απαρατήρητες ως εκείνη τη στιγμή πλευρές της ζωής. Όλα τούτα οδηγούν το άτομο στη στιγμή της «αφύπνισης». Η αφύπνιση συντελείται είτε μετά από μια περίοδο πόνου και αναδίπλωσης στον εαυτό, είτε μετά από ένα κορυφαίο γεγονός. Μερικές φορές συμβαίνει κάτι πολύ ξεχωριστό, που μας κάνει να τα βλέπουμε όλα ξαφνικά με άλλο μάτι. Κάτι που εμφανίζεται αναπάντεχα στο δρόμο μας και μας υποχρεώνει να σταματήσουμε και να σκεφτούμε, να αναρωτηθούμε.  Αυτή η περίοδος μπορεί να προκαλέσει αρνητικά σχόλια και κακές κριτικές που μας στεναχωρούν, αλλά εμείς δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι αυτά είναι αυθαίρετες απόψεις που υπαγορεύει η στειρότητα της κοινής λογικής. Ποιος είναι σε θέση να κρίνει τι είναι σωστό ή λάθος για μας; Ποιος έχει το δικαίωμα να μας κατηγορήσει για χάσιμο χρόνου;  Ο χρόνος δεν πάει ποτέ χαμένος όταν ζούμε, διότι ο χρόνος που μοιάζει χαμένος, στην πραγματικότητα είναι η περίοδος που μας δίνει τη δυνατότητα να σκεφτούμε τις πλευρές της ζωής που μπορούμε να ονομάσουμε «προσωπικές», δικές μας, κι ας είναι άγνωστες για τους άλλους.  Ο χρόνος που αποφασίζουμε να δώσουμε στον εαυτό μας απευθύνεται στη δική μας ζωή, στη μοναδικότητά μας, και κανείς έξω από μας δεν είναι σε θέση να καθορίζει τις ανάγκες μας. Ασφαλώς υπάρχουν εξωτερικές ενδείξεις, αλλά πρόκειται για τυπικές παραμέτρους του καπιταλιστικού κόσμου, καρποί μιας στενόμυαλης νοοτροπίας. Ας υπενθυμίζουμε στον εαυτό μας ότι υπάρχουν κι άλλοι τρόποι σκέψης και αντίληψης για τη ζωή· άρα και άλλες διαστάσεις της, που παρακολουθούν περισσότερο τους ατομικούς παρά τους συλλογικούς ρυθμούς, αυτούς που μας επιβάλλουν να παίρνουμε, ας πούμε, το πτυχίο σε συγκεκριμένη ηλικία, να βρίσκουμε μια καλή δουλειά, να παντρευόμαστε και να κάνουμε παιδιά. Εάν αυτοί είναι οι συλλογικοί, ποιοι είναι οι ατομικοί ρυθμοί;  Ο κάθε άνθρωπος έχει το ρυθμό που ταιριάζει στην ατομική του ψυχοσύνθεση. Όταν όμως χαράζει τη δική του πορεία και οργανώνει τη ζωή του σύμφωνα με τις επιταγές της ψυχής του, τότε δυστυχώς κρίνεται και κατακρίνεται. Το σύνολο έχει πάντοτε την τάση να παρεμποδίζει εκείνους που ακολουθούν τον προσωπικό τους δρόμο, να δυσχεραίνει την ατομική ολοκλήρωση. Πόσοι βρίσκουν λοιπόν την δύναμη να πειθαρχήσουν στους εσωτερικούς τους νόμους; Πόσοι καταφέρνουν να αδιαφορήσουν για τους απλούς νόμους του συνόλου; Ελάχιστοι είναι αυτοί που αγωνίζονται για την ατομικότητα και τις αξίες τους, που λένε «όχι» στις προσταγές του έξω κόσμου… Ο φόβος είναι αυτός που δεν μας αφήνει να διανύσουμε περισσότερους δρόμους, και μας καθηλώνει σε έναν ρόλο. Χρειάζεται θάρρος και δύναμη για να είμαστε ανοιχτοί και να εκφραζόμαστε σε περισσότερα επίπεδα, για να θέλουμε να ζούμε πολλές εμπειρίες και να μην επιτρέπουμε σε καμία να γίνεται «οριστική». Η έννοια της ζωής, στην πραγματικότητα, ταυτίζεται με την αποδοχή των προκλήσεων και τη διαρκή αμφισβήτηση του εαυτού μας χωρίς φόβο για τις πιθανές αλλαγές. Οι τυχεροί είναι αυτοί που κρατούν μέσα στην καρδιά τους φυλαγμένα σχέδια, επιθυμίες, όνειρα, που μόνο με μια μεταμόρφωση μπορούν να γίνουν πραγματικότητα. Ισχύει όμως και το αντίστροφο, διότι η δυνατότητα μεταμόρφωσής μας εξαρτάται από το πόσο είμαστε σε θέση να επιθυμούμε. Η ζωή μας είναι συνυφασμένη μ’ αυτά που φυλάμε μέσα στον εσωτερικό μας κόσμο…

                Αldo Carotenuto, «Η Ψυχή της Γυναίκας».

Θα σας πω κι ένα άλλο μυστικό, δικό μου: όποτε ένιωθα να βυθίζομαι, να με παίρνει από κάτω, να μην μπορώ καν να συνεχίσω….έβαζα τον αυτόματο και συνέχιζα. ΄Οχι επειδή συμβιβαζόμουν, αλλά επειδή σκεφτόμουν κάπου, πολύ βαθειά: «Ε, δε μπορεί….αν συνεχίσω, όλο και κάτι θα αλλάξει. Στάσιμο να μείνει, αποκλείεται! Για να δούμε λοιπόν τι θα φέρει το μέλλον … πιστεύω- δεν πιστεύω σ΄αυτό!»

Είναι η φύση των πραγμάτων έτσι, της φυσικής, των νόμων του σύμπαντος που λένε ότι δεν υπάρχει στασιμότης κι ότι τα πάντα ρει. Ποιά είμαι εγώ για να αμφισβητήσω έναν Ηράκλειτο, έναν Einstein, έναν Prigogine που μίλησε για την ανάδυση τάξης μέσα απ΄το χάος, ποια είμαι να αμφισβητήσω τον Boltzmann με το βέλος του χρόνου; Ποια είμαι για να αμφισβητήσω έναν Dirac, που απέδειξε ότι το απόλυτο κενό (απόλυτο και κενό για τα μάτια μας και την τύφλα μας μόνο)  σφύζει από σωματίδια που περιμένουν να υλοποιηθούν; Ακόμα κι αν δεν έχω την όρεξη, ακόμα κι αν βαριέμαι, αν έχω απελπιστεί, αν γελάω με τις "θετικές σκέψεις" και θέλω καμμιά φορά να τα περιπαίξω όλα γιατί δε μου λένε τίποτα… κάπου θα με περιμένει η φυσική στη γωνία…που θα μου πει, ΝΑΙ, ΘΕΣ ΔΕ ΘΕΣ, ΜΟΝΟ Η ΑΛΛΑΓΗ ΥΠΑΡΧΕΙ...ΚΟΙΤΑ ΛΟΙΠΟΝ!

and the new show begins..........