[Για τους μη γνωρίζοντες, να πω ότι ασχολούμαι ερασιτεχνικά με την αστρονομία.
Κλείνει η παρένθεση.]
Τι σημαίνει ο τίτλος;
Καταρχάς, υπόσχομαι πως δε θα σας κουράσω με αριθμούς - που ναι μεν για εμάς τους ερασιτέχνες αστρονόμους είναι εκ των ουκ άνευ (το "δακτυλικό αποτύπωμα" των αστρονομικών αντικειμένων και χωρίς αυτούς δεν κάνουμε), αλλά δεν θέλω να κάνω το κείμενο και παντελώς βαρετότατο πια. Είμαι ελεήμων.
Μόνο εικόνες λοιπόν, και πληροφορίες γενικού περιεχομένου που ίσως τραβήξουν ένα κάποιο ενδιαφέρον... έτσι δηλαδή όπως με οδηγούν τυχαία διάφοροι συνειρμοί που αναδύονται μέσα από το πλήθος των δεδομένων μου, κι όχι ακολουθώντας κάποιο πειθαρχημένο σχέδιο (το αντίθετο δηλαδή από αυτό που καταστρώνω για μια βραδιά αστροπαρατήρησης, όπου θέτω στόχους προς θέαση και σχεδιάζω προσεχτικά τα βήματα για να φτάσω ως εκεί).
Τις πιο ειδικές πληροφορίες ας τις βρει όποιος του κεντριστεί πραγματικά η προσοχή (αν και μερικές, θα τείνουν να μου ξεφεύγουν και θέλω την κατανόησή σας - το χούι, γαρ...)
Στα πολύ γρήγορα λοιπόν, τα αρχικά NGC παραπέμπουν στον New General Catalogue of Nebulae and Clusters of Stars, έναν από τους μεγαλύτερους καταλόγους αστρονομικών αντικειμένων.
NGC 4762 και NGC 4754 λοιπόν για σήμερα, δύο γαλαξίες στον αστερισμό της Παρθένου.
Ένα από τα όμορφα πεδία που μας έδωσε ο ουρανός του Κιθαιρώνα στις 20/3/2010, την ημέρα της Εαρινής Ισημερίας.
Ο NGC 4762 είναι στα αριστερά της εικόνας, και ο NGC 4754 στα δεξιά.
Image Credit: Warren Keller (http://www.billionsandbillions.com/)
O ΝGC 4762 με κέντρισε να τον βρω, γιατί σε πολλές λίστες αναφέρεται ως "the flattest galaxy known", o πιο επίπεδος γαλαξίας που μας είναι γνωστός. Το τελευταίο δεν μπορώ να το επιβεβαιώσω, αλλά τελοσπάντων φαντάζομαι ότι θα υπάρχουν και περισσότερο επίπεδοι από αυτόν.Πάντως δικαιώνει τη φήμη του, καθώς στο προσοφθάλμιο μοιάζει με μυτερή, λεπτή λεπτή βελόνα: να άξια αδράχτια, για να τσιμπιούνται οι πριγκίπησσες και να πέφτουν σε αιώνιους ύπνους...
To διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble μας έδωσε μια πιο κοντινή εικόνα του:
Credit: ESA/Hubble & NASA (https://www.spacetelescope.org/images/potw1443a/)
O γαλαξίας αυτός βρίσκεται βορειοδυτικά του αστέρα ε Vir (έψιλον της Παρθένου, γνωστός ως Vindemiatrix στα Λατινικά, και Προτρυγητήρ στα ελληνικά).
Και εδώ λίγα λόγια για τον αστέρα Προτρυγητήρ: Ως γνωστόν, στην αρχαιότητα οι αστέρες χρησίμευαν ως σημάδια για την έναρξη και την λήξη των περισσότερων δραστηριοτήτων. Ο καλός μας Σταύρος Πλακίδης, στο υπέροχο βιβλίο του "Η μυθολογία, η ονοματολογία και τα αξιοπαρατήρητα των αστερισμών" *, αναφέρει πως ο αστέρας ονομάστηκε Προτρυγητήρ από τους αρχαίους Έλληνες, διότι "η ανάδυσή του εκ των ηλιακών ακτίνων" συνέβαινε λίγο πριν την έναρξη του τρύγου, και συγκεκριμένα κατά τη διάρκεια της μεγάλης γιορτής Προτρύγαια των αρχαίων αμπελουργών, που γινόταν στην Λακωνία και αλλού, προς τιμήν του Ποσειδώνα Φυταλμίου και του Διονύσου Προτρυγαίου **. Η σημερινή γιορτή του τρύγου που λαμβάνει χώρα τον Σεπτέμβριο σε διάφορα μέρη της Ελλάδας - τον μήνα δηλαδή που μέχρι πρόσφατα ο λαός ονόμαζε Τρυγητή- αντανακλά τον απόηχο αυτής της αρχαίας και τόσο σημαντικής γιορτής, που τελικά βλέπουμε να συνεχίζεται αδιάλειπτη μέσω των χιλιετηρίδων. Όσον αφορά τον εν λόγω αστέρα, βλέπουμε λοιπόν ότι τον ήξεραν και τον τιμούσαν ήδη από τα πανάρχαια χρόνια, όπως σχεδόν και όλους τους αστέρες του στερεώματος.
(Επί τη ευκαιρία, θα εκπλαγείτε αν μάθετε τους μύθους των διαφόρων λαών σε όλη τη γη για τα αστέρια...)
Ας ξαναγυρίσουμε όμως στην Παρθένο.
Ο αστερισμός βρίθει γαλαξιών - εκεί μέσα χάνεται τόσο ο αρχάριος, όσο και ο πεπειραμένος αστρονόμος. Τα πεδία αυτά μπορούν να σε απασχολήσουν για μια ζωή - και για άλλη μια, μη σου πω!
Ένας γερός αστρικός χάρτης και πολλή όρεξη είναι τα απαραίτητα για να ξεκινήσει το γαλαξιακό σαφάρι. Και αρκετή υπομονή, γιατί όταν έχουμε να κάνουμε με αχνά αντικείμενα, πάμε σιγά και προσεκτικά στα άγνωστα πεδία, έχοντας τα άστρα για οδηγούς. Αυτό είναι το λεγόμενο star hopping, τα αστροάλματα. Πάμε δηλαδή πηδώντας από το ένα αστεράκι στο άλλο, κάνοντας "αστρογέφυρες" στο μυαλό μας, με μόνιμο σύντροφο το χάρτη μας να μας επιβεβαιώνει το πού βρισκόμαστε.
Γιατί είναι εύκολο να χαθείς στην απεραντοσύνη του ουρανού. Το ίδιο εύκολο όμως είναι και να ξαναβρείς το δρόμο, αν έχεις έναν καλό αστροχάρτη, που αποτελεί την μοναδική πυξίδα σου στον ουρανό.
Στην Παρθένο λοιπόν, γίνεται ο κακός χαμός. Όρεξη να έχει κάποιος να κολλήσει και να γίνει ένα με το τηλεσκόπιό του.
Βλέπετε, η Παρθένος έχει την τύχη να περιέχει μέσα της το Γαλαξιακό Υπερσμήνος της Παρθένου (όποτε διαβάζω αυτό το όνομα, σκέφτομαι τίτλους του στυλ "H Αυτοκρατορία Αντεπιτίθεται" και άλλα τέτοια). Αυτή είναι μία γιγαντιαία δομή, η οποία εμπεριέχει εκατοντάδες γαλαξιακά σμήνη, ομάδες δηλαδή από πολλούς γαλαξίες μαζί. Ανάμεσά τους βρίσκεται και το Τοπικό Σμήνος, τη "γειτονιά μας" (αυτό στο οποίο ανήκουμε εμείς, ο γαλαξίας της Ανδρομέδας, τα Νέφη του Μαγγελάνου και περίπου 30 μικρότεροι ακόμα γαλαξίες). Το Υπερσμήνος περιέχει δηλαδή χιλιάδες γαλαξίες, μία δομή τεράστια, ακόμα και για τα αστρονομικά δεδομένα.
Εμείς οι ερασιτέχνες αστρονόμοι, τη βρίσκουμε να πονοκεφαλιάζουμε και να μιρμιριάζουμε με τις ώρες με ένα κομμάτι του Υπερσμήνους, το Σμήνος της Παρθένου (σκέτο, χωρίς το Υπερ-). Αυτό, το "σκέτο", απαρτίζεται από περίπου 2000 γαλαξίες. Μόνο.
To Σμήνος της Παρθένου (Virgo Cluster). To πεδίο αυτό περιέχει μόνο τους λαμπρότερους γαλαξίες, οπότε καταλαβαίνετε τι γίνεται...Το πεδίο των γαλαξιών NGC 4762 & ΝGC 4754 για το οποίο μιλάω εδώ, φαίνεται στον πιο πάνω χάρτη, στη μέση αριστερά (μεσαία λωρίδα, πρώτο τετράγωνο από αριστερά, προς το κέντρο και κάτω του τετραγώνου).
Στα βόρεια, το Σμήνος της Παρθένου συναντάται με την Κόμη της Βερενίκης, κι ένα μέρος του μοιράζεται με αυτήν. Είναι το λεγόμενο Coma - Virgo cluster, μία πολύ ενδιαφέρουσα περιοχή... Αλλά ίσως την πιάσουμε μια άλλη φορά, διότι τα πεδία αυτά είναι τιτανοτεράστια και τώρα νυστάζω...
---
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ:
* Σταύρος Μ. Πλακίδης, Η μυθολογία, η ονοματολογία και τα αξιοπαρατήρητα των αστερισμών.
Σύλλογος πρὸς διάδοσιν Ὠφελίμων Βιβλίων (ΣΩΒ), 1992.
(για την ιστορία, ο Σύλλογος αυτός ἱδρύθηκε τὸ 1899 ἀπὸ τὸν Δημήτριο Βικέλα, και έλαβε χρυσό μετάλλιο από την Ακαδημία Αθηνών).
** Λάμπρος Σ. Βρεττός, Λεξικό τελετών, εορτών και αγώνων των αρχαίων Ελλήνων. Κονιδάρης, 2008.
1 σχόλιο:
Δημοσίευση σχολίου