Διάβασα πρόσφατα σε μια ομάδα που συμμετέχω στο facebook την εξής φράση:
"...εκ των πραγμάτων, όλα είναι θρύψαλα. Ο κόσμος όλος μοιάζει μ' ένα ατύχημα.
Ή μήπως όχι;"
Κάθησα και το σκέφτηκα. Φαινομενικά, ναι, κάπως έτσι δεν μοιάζει η ζωή; Με ένα κολάζ αναμνήσεων, εμπειριών, ανθρώπων, ζώων, αντικειμένων, τόπων, καταστάσεων ευχάριστων, δυσάρεστων και βαρετών, με επιδράσεις από ιστορικά γεγονότα στα οποία νιώθουμε ότι δεν έχουμε κανέναν έλεγχο, με επιδράσεις του δικού μας ψυχισμού απ΄τον οποίο προσπαθούμε να βγάλουμε άκρη, και ένα κάρο άλλα;
Υπάρχουν πολλές απόψεις που απαντούν σε αυτό το ερώτημα. Για σήμερα, μου ήρθε στο νου ένα απόσπασμά από το βιβλίο της Ελεονώρας Σουρλάγκα, "πάσΠορτ - μια αληθινή περιπέτεια".
Μιλάει για την εμπειρία της με τον καρκίνο - κι ο καρκίνος, όπως κι όλες οι απόλυτα κρίσιμες στιγμές της ζωής μας, μας φέρνει αντιμέτωπους με το ερώτημα της ζωής.
Κάποιοι θα συμφωνήσουν, κάποιοι θα διαφωνήσουν, και κάποιοι θα αναρωτηθούν με την απάντησή της, η οποία, όπως προείπα, είναι κι αυτή μια άποψη πάνω στις πολλές απόψεις που υπάρχουν γι΄αυτό το ερώτημα.
".. Ως δια μαγείας, έπαψε να με απασχολεί αν έχει νόημα αυτό που κάνω. Με απασχολούσε όμως έντονα να το κάνω όσο καλύτερα γίνεται. Το νόημα θα το έδινα εγώ. Το νόημα δεν προϋπήρχε. Η θλίψη και η έλλειψη νοήματος που βίωσα, όταν ένιωθα γριά, μουντή και αδιάφορη, με αποστασιοποίησε απ΄όλα, αλλά με γύρισε πίσω σ΄αυτά "καινούρια". Έμεινα έξω από τα πράγματα και υπό μια έννοια παρέμεινα και παραμένω έξω απ΄αυτά. Δεν μπορούν να με κουκουλώσουν και να με καταπιούν, γιατί δεν είναι θάνατος. Είμαι πιο μακριά απ΄όλα, έχω περισσότερο χώρο γύρω μου για να κινηθώ, να μεγαλώσω και να δυναμώσω. Δεν έχει νόημα να ζω αν δεν χρησιμοποιώ αυτή τη δύναμη, γιατί αυτό έχω και τίποτα άλλο. Κάνω το καλύτερο που μπορώ, γιατί αυτό που μπορώ είναι περισσότερο από αυτό που νόμιζα ότι μπορώ (...) Μέσα από αυτό το πρίσμα, κάθε άνθρωπος ή κατάσταση, προς την οποία κατευθύνω αυτή τη δύναμη, μετατρέπεται αυτομάτως σε κάτι πολύ σημαντικό. Βρίσκομαι περισσότερο από ποτέ κοντά στον απόλυτο σχετικισμό. Κοντά στον κυνισμό. Μακριά από κάθε ίχνος ρομαντισμού. Όντως τίποτα δεν έχει και πολύ νόημα τελικά.
Ο λόγος που υπάρχουν τα πράγματα μου φαίνεται τελείως αυθαίρετος, τυχαίος και ανεξήγητος. Τα πράγματα απλώς υπάρχουν, γεμάτα από τον εαυτό τους και γεμάτα από τις ευκαιρίες που σου δίνουν να τα κάνεις ό,τι θες. Κι αφού υπάρχουν, έτσι όπως υπάρχουν, δικαίως ή αδίκως, το μόνο που μπορώ να κάνω είναι να ανασκουμπωθώ και να μπω μέσα τους. Να μπω στο μάτι του Θεού, βάζοντας μια τάξη στο χάος του και μια λογική στην τρέλα του. Ίσως τελικά το δώρο του Θεού στους ανθρώπους είναι αυτή η ακαταστασία. Από τα ύψη όπου κατοικεί, έχει αναποδογυρίσει πάνω μας τα περιεχόμενα του σάκου του, φύρδην μίγδην, με τη μυστηριώδη εντολή: "Βγάλε άκρη".
Υπέροχα τοπία, φυσικές καταστροφές, έρωτας, αρρώστια, ασχήμια, μικρότητα, γέλιο, παιδιά και γέροι, ύπνος και φαγητό, ζώα, αυτοκίνητα, παιχνίδια, πόλεμος, ειρήνη, σχολεία, μοναστήρια, τέχνη, ιδεολογίες.
Αυτή η αναρχία μου δίνει μια ελευθερία και μια ανανεωμένη διάθεση για να δράσω. Για να ξεκινήσω έναν έξυπνο διάλογο με το χάος. Σ΄αυτό το διάλογο, τίποτα δεν έχει νόημα, όμως τα πάντα έχουν μεγάλη σημασία εξαιτίας αυτού. Άρχισα, λοιπόν, να τα παίρνω όλα πολύ πιο σοβαρά, γιατί αν δεν τα΄παιρνα στα σοβαρά θα έμεναν τελείως ξεκρέμαστα μια και δεν είχαν νόημα."
Στάθηκα στην τελευταία φράση, που συνοψίζει όλο το απόσπασμα. Χωρίς καμμία διάθεση διδακτισμού, πραγματικά έχω παρατηρήσει πως για τη ζωή παραπονιούνται μόνο όσοι τη διάγουν χωρίς να έχουν βρει ένα ιδιαίτερο νόημα σε αυτήν, κάνοντας αυτά που τους προστάζουν οι κοινωνικές νόρμες ή οι ορέξεις τους και οι εκάστοτε διαθέσεις τους, αυτοί που δρουν χωρίς να αναστοχάζονται τις πράξεις τους και τις αντιδράσεις τους, αυτοί που δεν έχουν αφιερωθεί σε κάτι άλλο έξω από τα στενά σύνορα του εαυτού τους. Αυτοί που δεν υπήρξαν τυχεροί ώστε να βρουν μία κλίση (δηλαδή ένα "κάλεσμα") στη ζωή τους, αυτοί που δεν ζουν οργανώνοντας τη ζωή τους γύρω από έναν σκοπό που τους γεμίζει, ή γύρω από πολλούς τέτοιους σκοπούς.
Βλέπει διαφορά στη ζωή του π.χ. εκείνος που έγινε γονιός επειδή "έτσι προστάζει η κοινωνία" ή επειδή είναι "στην κατάλληλη ηλικία", από εκείνον που έγινε γονιός επειδή κάτι του το έλεγε απ΄τα κατάβαθα της ύπαρξής του.
Βλέπει διαφορά στη ζωή του π.χ. ο γιατρός ή ο ιερέας ή ο δάσκαλος (βάλτε εδώ ό,τι άλλο επάγγελμα θέλετε) που βλέπει την απασχόληση αυτή μόνο σαν επάγγελμα, από εκείνον που το βλέπει και ως λειτούργημα. Γιατί, για να λέμε την αλήθεια, κάθε επάγγελμα εξυπηρετεί μια λειτουργία, έχει ένα αντίκτυπο στον κόσμο, κάνει μια διαφορά πάνω στους ανθρώπους, είτε το κατατάσσουμε στα "κυριλέ", είτε όχι. Κάθε επάγγελμα χρειάζεται πάνω σ΄αυτόν τον κόσμο. Το ερώτημα είναι εάν ο επαγγελματίας έχει καταλάβει αυτό το αντίκτυπο, το νόημα δηλαδή που έχει πάνω στον κόσμο, ή του διαφεύγει και το νιώθει ότι συνδέεται ξερά μόνο με τον ίδιο, υποβιβάζοντάς το στα μάτια του και εκτελώντας το μηχανικά.
Επίσης, βλέπει διαφορά στη ζωή του αυτός που εργάζεται σε μια εργασία που δεν του αρέσει, που τη βλέπει βιοποριστικά και μόνο, από εκείνον που κάνει μια δουλειά που τον γεμίζει τόσο, ώστε θα την έκανε και αμισθί. (Θυμάμαι εδώ μια ερώτηση των Κρητικών, που πατάει κάτω όλες τις συμβουλές και τις τεχνικές επαγγελματικού προσανατολισμού: "Κάνε παιδί μου εκείνη τη δουλειά που σου αρέσει τόσο, ώστε να την έκανες και χωρίς χρήματα").
Βλέπει διαφορά στη ζωή του αυτός που κάνει παρέα ή συνάπτει ερωτικές σχέσεις με όποιον έτυχε στον κοινωνικό του περίγυρο, από εκείνον που διαλέγει τις παρέες του και τις ερωτικές του σχέσεις επειδή τον εξελίσσουν σαν άνθρωπο. Θα μου πουν κάποιοι εδώ ότι κάθε άνθρωπος που έρχεται στη ζωή μας, έχει ένα μήνυμα για μας, δημιουργεί μια συνθήκη που έχει κάποιο νόημα, και σε μας εναπόκειται εάν θα το δούμε ή όχι. Κι εγώ θα πω λοιπόν ότι έχει διαφορά εκείνος που δεν μπορεί να δει αυτό το νόημα, ή θεωρεί ότι το μόνο νόημα από τις σχέσεις είναι το να "περνάμε καλά", από εκείνον που προσπαθεί να αποκρυπτογραφήσει αυτό το βαθύτερο υπόστρωμα.
Βλέπει διαφορά εκείνος που ζει τη ζωή του σαν να του έρχονται απανωτά τα γεγονότα, φαντάζοντας συχνά χαοτικά και απαίσια, από εκείνον που προσπαθεί, με κόπο, να βγάλει ένα νόημα μέσα από αυτά, καταλαβαίνοντας έτσι κάτι για τον ψυχισμό του, μα και για τον ψυχισμό των άλλων. Γιατί ό,τι καταλαβαίνουμε για την δική μας ψυχή, ισχύει και για την ψυχή των άλλων. Κάθε συνειδητοποίηση που κάνουμε, μας φέρνει ακόμα πιο κοντά στους άλλους.
Θα μπορούσα να απαριθμήσω κι άλλα παραδείγματα, αλλά νομίζω ότι το συμπέρασμα είναι ξεκάθαρο.
Βλέπει διαφορά λοιπόν αυτός που θεωρεί ότι δεν υπάρχει κανένα κρυμμένο νόημα σε όλα αυτά, αυτός που θεωρεί ότι τα πράγματα απλώς συμβαίνουν, από αυτόν που προσπαθεί να εξάγει ένα νόημα μέσα από αυτά.
Ο Σωκράτης είπε κάποτε, «ὁ δὲ ἀνεξέταστος βίος οὐ βιωτὸς ἀνθρώπῳ», δηλαδή ότι μια ζωή που δεν εξετάζεται, δεν αξίζει να τη ζει κανένας άνθρωπος (Πλάτων, Απολογία Σωκράτους 38a 1-6).
Έχει λοιπόν διαφορά αυτός που παίρνει τη ζωή του στα σοβαρά, γνωρίζοντας ότι είναι μία απειροελάχιστη ψηφίδα μέσα στο χάος του σύμπαντος, μα ξέροντας επίσης ότι έχει τη δύναμη να επηρεάσει με κάποιον τρόπο τη ζωή τη δική του και των άλλων γύρω του.
"Άρχισα, λοιπόν, να τα παίρνω όλα πολύ πιο σοβαρά, γιατί αν δεν τα΄παιρνα στα σοβαρά θα έμεναν τελείως ξεκρέμαστα, μια και δεν είχαν νόημα."
